раман аб вырадках у 13 частках

(Усе супадзеньнi не выпадкова зьяўляюцца супадзеньнямi)

ЗЬМЕСТ :

Частка 1. (Першая)

Частка 2. Хаўрусьнiкi

Частка 3. Незвычайная просьба

Частка 4. У дарозе да сталiцы

Частка 5. У сталiцы

Частка 6. У дарозе са сталiцы

Частка 7. Iнсургенты

Частка 8. У лесе, на возеры, на краi краю

Частка 9. Маска гневу

Частка 10. Левiтацыя

Частка 11. Сьвята Ўраджаю

Частка 12. Апошняя помста. Эпiлег.

Частка 13. Апошняя

Частка 11-2. Сьвята Ўраджаю. (працяг і заканчэньне часткі)

Слэйтар пад час знаходжаньня ў калгасе ад прапанаванай Сцяпанам Мечыслававiчам пасады заатэхнiка ветлiва адмовiўся. Палiчыў за лепшае афiцыйна лiчыцца часова беспрацоўным перасяленцам. Часта наведваўся ў раенны цэнтар. Бывала адсутнiчаў па два-тры днi. Нiбыта шукаў працу. Клiм меў падазрэньнi, што ен ездiць ня толькi ў райцэнтар, а магчыма што й у сталiцу. Старшынi яго адсутнасць таксама ня падабалася, хаця цяпер было не зразумела, якая агульная справа магла iх аб’ядноўваць. Увогуле, Слэйтара тут болей нiчога не трымала. Прыхiльнкам «культу Лiшасонцi» ад яго болей не было нiчога патрэбна. Ен толькi бясконца дакучаў старому наконт стану хлопца Лiшасонцi, якi таго зусiм, здаецца, ня хваляваў. Слэйтар казаў, што хлопец зрабiўся зусiм хворы, што яго патрэбна паказаць лекарам. Гавенюк-Сумленны толькi адказваў пытаньнем на пытаньне: «Што, частку сабе ў iм шкадуеш?». Ды ў сваю чаргу злосна пытаўся ў яго пры сустрэчы, калi Слэйтар вяртаўся ў калгас:

- Ну што, зноў ездзiў? Што ты ўсё вынюхваеш, усё варушысся? Можа былыя гаспадары здраду даравалi? Зноў на iх працуеш? Глядзi, хлопчык, калi нашай справе падсерыш хоць у чым, уласнаручна заб’ю. I крутасць твая цябе ня ўратуе. Усюды адшукаю.

- Да пайшоў ты, дзед, - адказваў Слэйтар, - вунь сынам сваiм галовы дуры, а ня мне.

Ен працягваў шукаць адказ на пытаньне, што ж такое Лiшасонця. Ен бачыў тое, што бачыў на лясным хутары. Чуў, што казалi пра Лiшасонцю стары і ягоныя людзi. Зараз нiхто з былых жыхароў хутару нават не ўзгадваў пра Лiшасонцю, быццам нiчога й не было. Зараз заставаўся толькi цяжка псiхiчна хворы падлетак, на якога нiхто не зьвяртаў увагi. Але Слэйтар памятаваў тую «вячэру» з засмажаным на вуглях вужакам. Ен павiнен быў абавязкова даведацца, у чым тут справа.

Яшчэ ўчора, у дзень прыезду Алiса запрасiла Клiма прайсьцiся зь ей па сялу, паглядзець на апошнiе прыгатаваньнi да сьвята Ўраджаю. Ен згадзiўся. Сонца лiло на зямлю рэшткi застаўшагася ад летняй сьпякоты цяпла, воздух амаль не варушыўся, быў поўны штыль. Алiса не змаўкаючы шчабятала, Клiм размаўляў куды меней. Аднак яна не дазваляла свайму спадарожнiку сумаваць, перыядычна цiкавiлася чым-небудзь пра яго, пра штосьцi запытвалася. Легендарны «снайпер-збавiцель» кожную хвiлiну адчуваў, што яна ў моцным захапленьнi ад яго.

Па яе словах, яго вобраз хваляваў яе з дзяцiнства. Яна лiчыла яго ўчынак найвялiкшым подзьвiгам стагоддзя. А зараз, калі пазнаемiлася асабiста, нiколькi не зьмянiла свайго ранейшага ўяўленьня аб «героi сучаснай гiсторыi». I што яна на семым небе ад шчасьця, ад таго, што зараз удзельнiчае разам зь iм у адзiнай справе.

А ен, назiраючы за ей ды слухаючы яе, усё болей пераконваўся, што яна, не як тая – з мiнулага, з былога жыцьця, якога цяпер здаецца й не было нiколi на самой справе, а значна лепей, прыгажэй, разумней i, галоўнае, зусiм не як тая, ставiцца да яго.

Што асаблiва здзiўляла Клiма – за гады iснаваньня сярод людзей ен прызвычаiўся прыкмечаць у кожным без выключэньня, хто яму сустракаўся ў жыцьцi, на твары нейкую характэрную адмоўную рысу, якая надавала твару адмысловы выраз, адлюстроўваўшы тыповую адмоўную рысу натуры чалавека і, што цалкам пацьвярджалi далейшыя стасункi з гэтым чалавекам, ен нiколi не памыляўся, але ў твары Алiсы анiводнай такой рысы ен не заўважаў, колькi б ня намагаўся iх разгледзiць. Ен мiжволi пачынаў iдэялiзаваць яе вобраз.

У iх знайшлося шмат агульных тэм для размовы. Клiму было легка й прыемна зь ей. Яны гулялi па наваколлю даволi доўгi час, размаўлялi пра ўсё на сьвеце, нiбыта й не зьбiралiся назаўтра здзейсьнiць забойства.

Увечары старшыня паклiкаў Клiма да сябе «на гарбату». Там сабралiся ўдзельнiкi пакараньня й сталiчныя госьцi. Алiса старанна працягвала заварожваць Клiма, хаця ў гэтым ужо й не было патрэбы.

Клiму распавялi плян дзеяньняў. Ен да гэтай пары зусiм ня ўяўляў сабе, як можна будзе здейсьнiць задуманае ў гэтых умовах, але пачуўшы распрацаваны плян, надта здзiвiўся яго дзерзкасьцi ды прастаце. Выявiлася, што станоўчы вынiк мерапрыемства па разлiках трымаўся на адным асноўным моманце – галоўны целаахоўнiк правадыра быў «сваiм чалавекам». Пры падтрымцы ўсiх астатнiх змоўшчыкаў, Клiму заставалася толькi выканаць сваю ролю – падыйсьцi ды адсекчы злачыннаму ўладару краю галаву. Па раскладу Гавенюка-Сумленнага гэта выходзiла не складаней за ўрачыстае перарэзаньне сымбалiчнай стужкi на адкрыццi якога-небудзь помнiка. Ен не стаў анiчога аспрэчваць, нiбыта загадзя цалкам даверыўся дасьведчанаму ў падобных справах дзеду. Гэтае «паляваньне-пакараньне», цi «выкананьне высакароднай мiсii збавiцеля народа ад тырана», цi як гэта там яшчэ абзывалi, амаль ужо не займала яго. Столькi ўжо было пачута й выказана на гэты конт. Ен зьбiраўся толькi зрабiць, нарэшце, Сцяпану Мечыслававiчу з паплечнiкамi невялiкаю паслугу, аб якой яны прасiлi. Калi ўсiм гэтым людзям сапраўды гэта так патрэбна, калi яны так гэтага чакаюць, споўнiць дзеля iх гэты рытуал.

Клiм накiраваўся адпачываць. Нi аб чым не хацелася думаць, акрамя вачэй Алiсы, яе твару, усьмешкi, гукаў яе голасу. Што там нейкi вырадак правадыр - жывы мерцьвяк. Што ўся гэтая мiтусня вакол улады. Не было яшчэ на сьвеце нiколi такой улады, якую б час не ператварыў у пыл. I застаюцца, хiба толькi, назвы назаўседы зьнiкшых дынастыяў ды дзяржаў, iмены ўладароў, якiя нi аб чым не гавораць большасьцi жывучых на зямлi цяпер.

Ен нават быў упэўнены, што хiтры стары, хутчэй за ўсё, падмяшаў яму штосьцi ў гарбату. Каб ен добра заснуў і нi аб чым не хваляваўся. Каб нэрвовая сiстэма ня была напружаная, каб заўтра ен упэўнена трымаў сякеру. Гавенюк-Сумленны хоча, каб усё прайшло добра. Ен мае рацыю.

На сцэну высыпалi фальклерныя «дзяўчынкi-прастытуткi». Па заканчэньнi iх выступленьня павiнен быў сказаць свае слова народу Першы Правадыр. Гэты спецыяльны народ быў спецыяльна прывезены сюды, апрануты належным чынам, расстаўлены натоўпам, каб уяўляць з сабе прадстаўнiкоў шырокiх пластоў грамадскасьцi краю. Каб стварыць картынку для тэлегледачоў, якая б адлюстроўвала, што ў краi, ня гледзячы нi на што, што б там нi казалi, усё добра, правадыр з народам, а народ з правадыром. Есць канешне часовые цяжкасьцi, але час такi, што паробiш, галоўнае, што захавана стабiльнасць, што есць пэўныя ўмовы для далейшага разьвiцця. У баку стаялi гуртком мясцовые жыхары – працоўные калгасу «Шляхам Дзядзi Ванi», наперадзе - пераможцы селетняга жнiва на чале з кiраўнiком гаспадаркi Сцяпанам Мечыслававiчам. Памiж мясцовых былi й астатнiе змоўшчыкi. Алiса з маладым Гаркавым афiцыйна лiчылiся ўдзельнiкамi мастацкай праграмы сьвята – дуэтам артыстаў жанглераў-прэстыдыжэтатараў.

Дзяўчынкi скончылi свае псэўдафальклерныя танцы. «Слово имеет Глава государства Первый Всенародный Вождь страны …» - з незямным пафасам выразна абвесьцiў вядучы, нiбыта прадракаючы прышэсьце бога, але разам з тым – свайго, простага чалавека, блiзкага й роднага кожнаму земляка, справядлiвага й мудрага кiраўнiка.

Аляксей Герасiмавiч выйшаў да мiкрафону. За плячыма маячылi дзьве дужые постацi целаахоўнiкаў, якiя напружана сачылi за ўсiм навокал. Яны, цалкам сканцантраваныя на сваей справе, не заўважалi на словы яго прамовы, знаходзiлiся ў сваiм спэцыфiчным вымярэньнi, дзе ўся ўвага была скiравана на адную мэту – не дапусцiць, пасьпець папярэдзiць любоя дзеяньне, хоць чымсьцi падобнае на спробу замаху. Пры зьяўленьнi правадыра таксама ажывiлiся вочы шмат у каго з «цывiльных» удзельнiкаў масоўкi. Яны пiльна ўглядалiся ў другую палову гледачоў, у тых хто хаця й лiчылiся надзейнымi грамадзянамi, але не знаходзiлiся на службе ў ворганах.

Правадыр казаў прамову ўжо хвiлiн пятнаццаць. Ен адхiлiўся ад асноўнай тэмы мерапрыемства, таму як, канешне, ня мог не закрануць і палiтычнае становiшча бягучага моманту ў дзяржаве, і падзеi па-за межамi краiны.

Клiм, усё яшчэ не ўяўляючы сабе, як яны зробяць тое, што задумана, адчуў, што пачынае вельмi хвалявацца. Ен заплюснуў вочы, каб засяродзiцца. З вонку да слыху данеслася:

- На севодняшнi дзень, я вам эта са ўсей атветственнасцью заяўляю, толька мы смаглi сахранiць, зберэчь ту духовнасць, усе це iдеалы гуманiзма, каторые былi векамi прысушчы нашым народам, нашай цывiлiзацыi. I не толька зберэчь, сахранiць, а йышчо i прыумножыць. Такжэ не аткрэшчываемся мы i ат усего таго харошэга, пазiцiунага, што было дасцiгнута нашым обшчаствам за годы Велiкай Дарогi, пры уласцi дзядзi Ванi. Шчас, как вы знаiце, стала модным паругiваць эта урэмя, усеагульна ачэрняць. Аднака, как нi круцi, што бы там сечас не гаварылi, а эта жызнь нескалькiх пакаленiй, нашых с вамi атцоу, дзедау i мы не можэм проста так узяць i збросiць эта са счэтоу. А Федерацыя, к сажаленiю, ва многам уже утрацiла усе эта. Паэтаму мы вiдiм сваю задачу у том, штобы вазрадiць, вернуць эцi цэннасцi на падабаюшчэе места. Я вам абешчаю, што у саздаваемым саюзнам гасударстве эта астанецца аднiм iз наiважнейшых прыарыцетных напрауленiй нашай унутрэнней палiцiкi. Эта упалне асушчэствiма. I мы прыложым усе усiлiя к этаму. Iменна в этам, у таком паступацельнам канструкцiунам развiцii мы вiдiм залог працветанiя нашых братскiх народау. Такжэ мы стрэмiмся паддержываць дабрасаседскiе атнашэнiя са усемi, хто гатоу сатруднiчаць с намi, таргаваць на узаiмавыгадных условiях, размешчаць здесь капiтал, делаць iнвесцiцыi у нашу эканомiку. Пажалуйста, мы нiкаму не атказываем, но мы гаврым – абеспечце у первую очэрэдь…

Нарэшце, дайшла чарга да ўручэньня ўзнагарод лепшым змагарам за селятнi ўраджай.

Клiм расплюшчыў вочы і убачыў, што Гавенюк-Сумленны хутка крочыць да сцэны і цягне за шкiрку з сабой хлопца Лiшасонцю. Пераможцы жнiва чамусьцi зь iм разам ня iдуць. Правадыр з выразам моцнага здзiўленьня глядзiць на гэта. Вiсячы ў руце старшынi хлопец падае хрыплыя рыкаючые гукi, цi то ад таго, што каўнер перашкаджае нармальна дыхаць, цi то ад нейкай нечалавечай зьвярынай лютасьцi, што iрвецца зь яго наружу. Ен сваiм выглядам нечым нагадвае злоснага пса, якога гаспадар вядзе, трымаючы за ашыйнiк.

Аднекуль, зусiм не з канцэртнай апаратуры, загучала незвычайная музыка.

- Анелы сьпяваюць, – пачуў Клiм голас стаячай побач мясцовай жыхаркi Акiмаўны, што заўседы ўсё пра ўсiх ведала.

Лiшасонця, па-змяiнаму паводзячы з боку ў бок галовой, з-пад iлба зыркаў на ўсiх прысутных. Людзi, на каго падаў ягоны позiрк крыху падавалiся назад і застывалi на месцы, як зачараваныя, неадрыўна гледзючы на яго. Калi хлопец, у аблiччы якога, здаецца, ужо не засталося амаль нiчога чалавечага, павярнуў шэры твар у бок Клiма, у таго ўздрыгнула сэрца і ен таксама, як усе побач, мiжволi зрабiў крок назад. У глыбiнi вачэй Лiшасонцi гарэла чырвоным сьвятлом пякельнае полымя нянавiсьцi. Клiму стала аднекуль вельмi выдатна зразумела, што калi б ен адчуваў сабе анi ў чым не павiнным у жыцьцi, ен мог бы зусiм не страшыцца гэтага полымя нянавiсьцi, аднак праблема заключалася ў тым, што такой упэўненасьцi ва ўласнае невiнаватасьцi ў яго зусiм не было. Тое ж смае, верагодна, адчувалi ўсе прысутные.

Стары з пачварай спынiлiся перад правадыром. Той, пахiснуўшыся як нецьвярозы, паглядзеў у вочы Лiшасонцi і пачаў зьмяняцца на вачах. Неяк прыгнуўся, рысы твару зрабiлiся надзвычай жорсткiмi, ен закалацiўся ўсiм целам, ашчэрыўшы зубы, зашыпеў у твар хлопца-пярэваратня. Па ўсяму было бачна, што гэтая iстота, менавiта так – iстота, бо чалавекам яна ўжо не выглядала, адчула сур’езную пагрозу і сабралася змагацца за сабе да канца, бiцца да сьмерцi з другой пачварнай iстотай. Рухi правадыра зрабiлiся як у яшчарыцы, вочы засьвяцiлiся халодным белым агнем. Стары адпусьцiў Лiшасонцю ды адыйшоў крыху назад. Ад дэманаў зыходзiла такая моцная энэргетычная хваля, што людзi вакол iх успрымалiся не адметней за траву на лясной палянцы, дзе сыйшлiся на бой вялiзарныя драпежныя звяры.

- Парвi iх! Парвi iх усiх! – выразна пачуў Клiм нечый даволi знаемы голас, хаця побач усе стаялi моўчкi.

Правадыр тым часам ужо апусьцiўся на чатыры канечнасьцi, пагрозна раскачваўся, рыхтуючыся да браску, жудасные згiбы суставаў, разадраўшы касцюм ад моднага куцюр’е, узвышалiся пад-над панцырнай спiной, як у павука. Два саблепадобные зубы з блiскучымi кроплямi зьбягаючай атруты на канцах, глядзелi наперад, далека вытаркаючыся з морды пакрытай лускай. Лiшасонця расправiў ва ўсе бакi сваю поўсць - шыпы са сталевым бляскам, у крыху прыадчыненым, параўнальна невялiкiм роце вiднелiся пласцiнчатыя вострые, як брытвы, зубы. Вочы яго пiльна сачылi за кожным рухам ворага.

Клiм адчуў, што Лiшасонця значана мацнейшы за правадыра. Яму зрабiлася прыкра, што ен марудзiць і не нападае на дэмана. Можа ня ведае ўсей сваей моцы? Але ж Клiм яе добра адчувае. «Ну, давай жа! Парвi яго!» - паслаў ен у думках загад, аж сьцiскаючы ад захапленьня кулакi.

Лiшасонця, нiбыта кiруемы Клiмам дыстанцыйна, павiнаваўся загаду. Ен атакаваў пачварнага вырадка нечаканым скачком і зрабiў укус у шыю. Адказны ўдар з боку правадыра сутыкнуўся з частаколам шыпоў на спiне пярэваратня. З пракушанай шыi правадыра хлынуў густы зялены гной. Лiшасонця скочыў да яго зноў. Абхапiўшы спрытнымi лапамi аганiзiруючае цела, упiўся зубамi ў шыю зьверху, адразу за агiднай змяiнай галавой.

Клiм агледзiўся. Шмат хто з прысутных ляжаў на зямлi, страцiўшы прытомнасць, асаблiва шмат жанчын. Дзецi заходзiлiся ад надрыўнага плачу. Побач нейкi мужык упарта хрысцiўся, але па вачах было зразумела, што ен ужо непапраўна звар’яцеў. Па небу беглi хмары з немагчымай хуткасьцю, як на паскоранай кiназдымке. Лiшасонця на сцэне адгрыз галаву правадыру і пераможна трымаў яе ў лапах. Пачварнае тулава тырана ўздрыгвала, шкрабло кiпцястымi канечнасьцямi, бiла хвастом, упарта не жадаючы развiтвацца з жыцьцем…