(апавяданьне)

- Так, все собрались? Тогда начнем. Я попросил собраться вас всех здесь, чтобы обсудить наше положение дел, заслушать кое-кого из ответственных работников. Потому что, скажу вам без преувеличения, просто волосы на голове дыбом встали, когда я при вступлении в должность ознакомился с сегодняшним состоянием дел на предприятии, с нашими показателями. Просто диву даешься, как оно до сих пор еще что-то производит, каким чудом, как людям выплачивается зарплата! Вот я и хочу заслушать вас, команду ведущих специалистов, которые последние десять лет держали в руках, так сказать, все бразды правления, как вы довели до такого состояния?

- Ага, предшественник твой тут все держал в руках десять лет, - пачуўся ззаду справа нечы незадаволены шэпт, - у него и спроси, как он довел.

Ільля скасіў вочы на крытычна настроенага каментатара-шаптуна. Ім аказаўся галоўны тэноляг з васьмога цэху. Малады спецыяліст Ільля па размеркаваньню павінны быў трапіць на працу як раз да яго, але у апошні момант штосьці перамянілася, і ен аказаўся ў трэццім цэхе. Зрэшты, якая розніца, хрэн за рэдзьку ня саладейшы.

Новы генеральны выявіўся чалавекам вельмі шматслоўным, пачыная гаварыць, падолгу ня мог спыніцца. Праўда, у адрозненьне ад папярэдняга дырэктара, як адзначыў Ільля, ня ужываў столькі мацернай лексыкі. З першых жа дзен сваей працы ен адразу ж даў усім зразумець, наколькі ен “новая мятла” і наколькі крута ен будзе “месці па-новаму”. І старанна працягваў даваць гэта разумець, каб дайшло нават да самых неразумеючых. Са ўсяго яго шматслоў’я вынікала ўвогуле адзінае: усе павінны гэта зразумець і зрабіць адпаведныя высновы ды пачаць працаваць зусім па-новаму, але ня прста з падвоенай – патроенай энэргіяй, гэта само па сабе мелася на ўвазе, я яшчэ і карэнным чынам па-новаму. Як гэта зрабіць, да канца ніхто не ведаў, але прызнацца ў гэтым услых, канешне ж, не мог. Больш за тое, самыя сьмелыя ў сваіх здагадках ня сумняваліся, што і сам новы генеральны ня вельмі гэта сабе ўяўляе.

Аднак уменьне патрабаваць ад падначаленых у яго было. Гэтым галоўным талентам кіраўніка ен, бяз сумненьняў, валодаў бездакорна. Хто ня ведаў як, альбо ня жадаў пачаць працаваць па-новаму, павінны быў зыйсці, каб не замінаць прадпрыемству рухацца прамым шляхам да росквіту, намечаным маладым энэргічным кіраўніком.

Людзі ў зале рэагавалі на яго прамову, шэптам дзяліліся між сабой, у асноўным выказвалі незадаволенасць. Да слыха Ільлі увесь час даносіліся выказваньні, прамоўленыя нягучнымі словамі, якіх з трыбуны не пачуеш. Хаця было відавочным, што на паўголасы для сідячых побач выказваюцца правільныя рэчы, але сам казаўшы ні завошта не адважыўся б сказаць гэта гучна і для ўсіх, нават ведая, што ў душы ўсе будуць зь ім згодныя. Гучна ды з трыбуны магло гучаць толькі тое, што было правільна для дырэктара.

«Е…ный в рот! Майор Грилло мертв! - думаў тым часам Ільля, - Как я продолжу без него миссию? Смогу ли выполнить задание? Ведь мы были вместе с самого начала, с первой операции в Алжире, когда я освободил его из плена. У нас все прекрасно получалось, мы отлично работали в паре, с его помощью я даже смог сбить самолет. А чего только стоит наш рейд по вражеским тылам на джипе с пулеметом, он управлял, я стрелял. А теперь он погиб… Только успел открыть мне ворота базы и тут же был застрелен часовыми, понявшими, что он шпион. Может быть, я мог что-то предпринять, спасти его? Не успел. Я остался один. Е…ный в рот, что делать?!»

У сьвядомасць зноў пранікнуў навязьліва гнусавячы, з пастаяннай інтанацыяй абвінавачваньня, голас генеральнага:

- И я вас не пугаю, нет, я вам прямо говорю, вы все, тут сидящие, я надеюсь, знаете нашу нынешнюю ситуацию с финансированием, и нашу ситуацию с рынками сбыта продукции. Так или нет, Владимир Федорович?

Намесьнік, да якога нечакана звярнуўся генеральны, устрапянуўся, твар аўтаматычна прыняў звыклую маску працавітай паглыбленасці ў бягучыя вытворчыя праблемы з некаторым запытальным выразам пры гэтым ды неадкладнай гатоўнасцю даць любыя тлумачэньні.

- Вы, как мой заместитель, в достаточной мере, вы считаете, владеете ситуацией со сбытом нашей продукции? – канкрэтызаваў свае пытаньне генеральны, - Что вы можете нам вот тут сейчас сообщить, какие пути выхода вы наметили из этой ситуации? А ситуация я вам, кроме шуток говорю, на сегодняшний день критическая. Какие у вас будут предложения? Или вы сидите и просто ждете, что за вас кто-то должен думать, анализировать и принимать решения?

- Ну, я хочу сказать, что ситуацию мы держим на контроле, ситуацию отслеживаем, вот тут у меня последняя информация, собранная отделом сбыта…, - узняўшыся з месца, з належнай самавітасьцю ў голасе пачаў было Ўладзімер Федаравіч, але дырэктар перапыніў яго.

- Я вам хочу напомнить, и всем здесь присутствующим, большинству из вас и вам, Владимир Федорович в том числе, что вы все получаете зарплату и не плохую. Получаете, как руководители предприятия, а не как исполнители, не как рядовые инженеры, и уж не как рабочие, которые, тем не менее, нас всех и кормят, вы извините, что я вас может быть прерываю, но просто не могу уже это больше слушать, про эту вашу информацию отдела сбыта, которая просто фикция и мы все об этом прекрасно знаем, и отдел этот нужно давно было разогнать, но об этом мы позже поговорим, еще вернемся, потому что, мне не надо такая работа, что бы без толку бумажки перекладывали. А то один встает, второй подымается и все с этими вашими информациями, с этими потолочными цифрами. И вы, как мой заместитель, непосредственно занимающийся этими вопросами, я хочу сказать, просто самоустранились от их решения, вы не занимаетесь ими, и с вас я ответственности не снимаю. Мне конечно понятна ваша позиция, будем откровенны, можете обижаться, можете не обижаться, что я тут при всех об этом говорю, но я понимаю, что вы считаете уже эти месяцы до пенсии, рассчитываете спокойно досидеть свои полтора года до пенсии при этой должности. Нет, этого не будет. Либо вы будете заниматься производством, как положено, либо мы найдем вам замену. Так как вы тут привыкли, и это всех касается, работать дальше не будете. Это я вам тут при всех официально заявляю, не переходя ни на какие личности, поскольку я никогда не смешиваю работу с личными отношениями. Хороший человек, плохой человек, это оставьте дома, здесь я сужу по работе. Вам хотя бы известно, скольких клиентов, скольких потребителей мы потеряли за прошлый год? Вы говорите, ситуация у вас под контролем, так почему же вы не приняли никаких мер?

- За прошлый год наши поставки сократились на порядка 40 процентов, - няўпэўнена вымавіў намесьнік, непрыемна здзіўлены выказаным генеральным дырэктарам рэзка негатыўным ўражаньнем аб ягонае працы й, асабліва, прыбіты напавал нечаканай упэўненасьцю таго ў прыпісваемым яму жаданьні спакойна даседзець да пенсыі пры пасадзе нічога ня рабіўшы.

- А? Сколько? – пагардліва прыжмурыўся ў яго бок, недачуўшы альбо зрабіўшы выгляд, што недачуў, дырэктар.

- Порядка…, - Уладзімер Федаравіч глуха й ненатуральна кашлянуў, - порядка трети, не меньше…

- Вот видите, вы даже не владеете точными данными! И что вы предприняли, чтобы спасти положение, чтобы как-то хотя бы попытаться исправить ситуацию? – жорстка спытаў дырэктар.

- Ну, все, что в наших силах, мы предпринимаем. Мы разработали комплексную программу мероприятий, из которых практически все полностью выполнили, но тут уж, где от нас не зависит, - развел руками заместитель, - ряд предприятий, наших бывших партнеров, обанкротился, они просто ликвидированы, ряд оказались неплатежеспособными, тут уж я, извините бессилен! Сами знаете экономическую ситуацию, отрасль лежит, и с каждым годом все хуже и хуже. Идет обвал…

- Вы нам тут не впаривайте это, что отрасль лежит, что покупатели обанкротились. На это, уважаемый, валить не надо, на нынешнюю экономическую ситуацию в стране, это сваливать проще всего. Оправдывать этим свою бездеятельность. Почему вы не нашли новые рынки сбыта? В ближнем, дальнем зарубежье? Это же ваша прямая обязанность! Или вы занимаетесь только работой с узким кругом ваших так сказать «карманных», «своих» партнеров? Будем тут откровенны, тем более что все об этом и так знают, что для вас на первом месте эти коммерсанты, перекупщики-спекулянты, что стали крутиться вокруг предприятия в последние два года, а с нашими стратегическими партнерами вы работу совсем не ведете. Надо думать, личная заинтересованность отсутствует, или как? Я не знаю, может, вы у этих «ЧП-ИП» ?вторую неофициальную зарплату получаете, но, знаете, не удивлюсь, если так окажется. Я, кстати, еще поручу соответствующим службам и с этим разобраться, с вашими контактами со всеми этими «ЧП», «ИП» и прочими дельцами, обязательно.

У гэтую хвіліну ў сьвядомасць намесьніка прыйшло асэнсаваньне, што да пенсыі яму на гэтай пасадзе, сапраўды, не дапарцаваць.

- Наша продукция неконкурентоспособна в ближнем зарубежье, а в дальнем и подавно, в силу нашего устаревшего оборудования и технологий, и вам это прекрасно известно, - ускіпеў Уладзімер Федаравіч, раззлаваўшыся, што гэты смаркач, якому ен за бацьку сыйдзе, зрабіў яму тут пры ўсіх прачуханку, нібыта якому шкаляру, ды, разам з тым, з нейкім адчуваньнем аблягчэньня, што ўсе роўна, цяпер ужо няма чаго губляць, - На западе рынки сбыта заняты своими производителями, за которыми нам и через тридцать лет не угнаться. А в странах СНГ предпочитают именно их продукцию и по качеству, и по цене. И это объективная реальность на сегодняшний день. Так что, попрошу вас не строить все совещание на моих якобы упущениях в работе!

Генеральны ўскіпеў.

- Упущениях? Нет, уважаемый, я говорю не об упущениях, а том, что вы вообще не работаете! Мы по вашей милости лишились покупателей нашей продукции, а вы тут, когда вам указываешь на это, вместо того, чтобы признать свою вину и сделать соответствующие выводы, ударяетесь в демагогию, начинаете изворачиваться, хитрить, валить с больной головы на здоровую, так что противно даже слушать. Я вам говорю об очевидных фактах вашей бездеятельности, а вы даже не оправдываетесь, а наоборот, пытаетесь упрекать меня в необъективности и предвзятом отношении к вам! Что вы лжете? Как вам, руководителю, не стыдно? Постыдились бы хотя бы молодых специалистов, вот при них так. Неужели нет чувства собственно достоинства? Да что говорить, вы даже цифрами не владеете, не подготовились к совещанию! Последний раз вам говорю, имейте хотя бы мужество признать себя виноватым и не устраивайте тут балаган, не лезьте в бутылку. И все имейте это в виду, сегодня – последний раз, когда я еще упрашиваю, больше упрашивать не буду. С завтрашнего дня я начинаю спрашивать с вас за работу. Все регулярно получаете зарплату и будьте добры отвечать каждый за свой участок работы.

- Ест старика, а ведь и он его в свое время в люди выводил, - зноў пачуўся ціхі голас галоўнага тэхноляга з восьмага, - правду говорят, не дай бог свинне роги…

«Эти проклятые овчарки, они неожиданно подбегают и набрасываются. Сукины дети! Только наведешь на врага оптический прицел, не успеешь выстрелить, а эта поганая тварь уже рвет тебя, вонзает клыки в горло с мерзким рычанием. Где выбрать позицию? Нужно правильно стать, что бы успеть застрелить их пока не подбегут близко. Их там две или три. Никогда раньше не думал, что буду так ненавидеть собак! Да, сперва, нужно перестрелять этих тварей, а потом можно будет спокойно заняться часовыми между бараков. Я уверен, что и майор посоветовал бы мне именно такую тактику. Так я и поступлю.

А там, только добраться до здания, не один не уйдет! Уж тут я умею обойтись с ними достойно: врываюсь в помещение, подонки в замешательстве, открываю огонь, правда, бывает находятся ушлые, стреляют в ответ, могут ощутимо зацепить. Жаль, что приходится перезаряжать, на это уходит время, тут главное успеть увернуться, присел - вражеские пули вонзились в стену над головой, отскочил в сторону – очередь прошла мимо. Но всегда можно пополнить запас растраченных обойм, у убитых их остается много, тут же можно отыскать аптечку, если ранили. И не расслабляться, не расслабляться. За поворотом коридора их может оказаться целая толпа. Но и на этот случай у меня всегда найдется несколько гранат. Что ни говори, а все же предпочитаю иметь с ними дело в помещениях, здесь решительность в действиях – мой козырь. По мне это проще, чем воевать со снайперами на открытой местности».

Заняты ўласнымі думкамі, Ільля ня бачыў здзіўляючых пераменаў, што адбыліся з Уладзімерам Федаравічам. Ен адрэагаваў толькі калі прыкмеціў бакавым зрокам рух у праходзе. Ужо падсьвядома прызвычаіўся імгненна рэагаваць на любы рух пад час змаганьня з вераломным ворагам.

Намесьнік імкліва пакідаў залю ў моцным узрушаньні з пачырванеўшым тварам:

- Я не намерен тут выслушивать оскорбления и какие-то намеки! Я этого не заслужил за все свои годы работы, тем более от человека, который не проработал в отрасли и половины того, что я!

Гучна грукнулі дзьверы.

Гэткіх эксцэсаў на вытворчых нарадах пры папярэднем кіраўніку не прыгадвалі. Гэта некалькі ажывіла залю.

Генеральны дырэктар, падкрэсьлена трымаючыся так, нібыта нічога не здарылася, суха і спакойна даў распараджэньне сакратару:

- Сегодня же подготовьте приказ о создании аттестационной комиссии на рассмотрение моих заместителей, главных специалистов, начальников отделов и служб на соответствие занимаемым должностям. Я теперь вижу, что просто жизненно необходимо пересмотреть наши руководящие кадры и от некоторых людей будем избавляться.

У залі некалькі грамчэй загучалі неразборлівыя прыглушаныя галасы, у якіх угадваўся цень абурэньня.

Пашыраная нарада доўжылася ўжо каля чатырох гадзін, працоўны дзень даўно скончыўся, аднак нагадаць пра гэта генеральнаму ніхто не адважваўся. А ен разносіў усе і ўсіх у пух ды прах, быццам страціўшы ўсялякае адчуваньне часу. Ен упіваўся пачуццем сваей улады. Ужо каторую гадзіну, вывяргаючы на прысутных патокі словаў, застрашаючы й патрабуючы, дагэтуль не ахрыпнуў, ды й нават не было намеку на гэта, насуперак шматлікім чаканьням. Нарэшце, ў яго зайграў мабільны тэлефон, ен, нібыта апамятаўшыся, паглядзеў на гадзіннік.

- Да? Да, скоро, да, - больш лагодным голасам у трубку і звярнуўшыся да залы з ранейшай суворасцю, - Так, на сегодня мы прервемся, хотя повестка дня далеко не исчерпана, мы намечали коснуться других вопросов и работы других служб. Поэтому завтра в 10-00 попрошу всех в этом же составе здесь собраться, я хотел бы многих еще здесь заслушать, так что за ночь советую каждому обдумать и оценить свою деятельность и свое отношение к работе, чтобы вы тут не выглядели позорищем, как сегодня некоторые.

Дома яго ужо стамілася чакаць жонка.

Назаўтра ўсе зноў сабраліся. Шоў мусіла працягвацца.

«Я сделал это. Что сделано, то сделано. Выкрал все необходимые документы и взорвал их проклятую подводную лодку, чего бы мне это не стоило. Но что сделано, то сделано! Жизнь заставила и меня стать хорошим снайпером».

Ільля быў вымушаны прысутнічаць на гэтай пашыранай нарадзе з прычыны хваробы свайго непасрэднага начальніка, таму што на час ягонае адсутнасці, на яго былі ўскладзены абавязкі. Ен меў падазрэньні, што хвароба начальніка была выклікана менавіта гэтымі разборкамі ды кадравымі чысткамі. Хітры начальнік папросту хацеў пераседзець навальніцу ў баку. Ільле ня падабалася, што яго прымусілі прысутнічаць на нарадзе (каб ад аддзела нехта быў), але спадзяваўся, што асабіста яго генеральны кранаць ня стане, што зь яго возьмеш, з простага інжынера, працуючага першы год?

Генеральны працягваў у тым жа духу, што і ўчора й нават з яшчэ мацнейшым шаленствам. Галовы так і ляцелі з плеч. Вінаватыя былі усе.

«Какую х…ню вы тут несете! Мне бы ваши дурацкие проблемы. Попробовали бы вы высадиться на побережье Нормандии под шквальным огнем. Сколько наших было убито при этой высадке. Но я смог, у меня получилось, пусть и не с первого раза. Я сделал практически невозможное! Было чертовски сложно. Сначала по горло в воде, когда вокруг поднимают фонтаны вражеские пули. Справа и слева доносятся крики раненых и предсмертные стоны. Дальше по пляжу ползком от одного бетонного надолба до другого, короткими перебежками до ближайших противотанковых ежей. Выжидая момент, когда плотный огонь ослабнет. Последние десятки метров вообще по открытой местности. Я добрался до береговых укреплений, хотя и зацепило несколько раз, в такой мясорубке не могло не зацепить, прошел через минные поля и ворвался в их бетонированные траншеи. Поднялся в бункер и уничтожил все пулеметные расчеты, чтобы наш десант смог высадиться без потерь. Это было практически невозможно, но я это сделал».

Але гэта было ўчора, альбо дакладней сеньня, таму як далека за поўнач. А сеньня з раніцы, карыстаючыся тым, што зануднага начальніка няма і ен сам сабе начальнік, Ільля працягваў ваяваць і на працы, а ня толькі дома.

Ен зусім нядрэнна прайшоў па вуліцы разбуранага францускага гарадку. Яны ачысцілі ад ворага дом за домам. Узнімаўся на верхні паверх захопленага будынку й браў у рукі сваю верную снайперскую вінтоўку, каб крыху “пачысціць” наступны квартал. А як жа рабілася гэтым свлачам, калі ен звяртаў супраць іх іх жа захопленый кулямет! Іх ня стрымаў й нечакна выпаўзшы з-за руіны танк. Пасьля некалькіх трапных папданьняў Ільлі ен задыміўся, уткнуў гармату ў зямлю і зь яго, як блыхі, палезлі ўцалелыя члены экіпажу. Але недалека уйшлі, там жа на брані яны іх й паклалі. Праўда, давялося павазіцца на могілках, ворагі зрабілі агнявыя кропкі ў разбуранай царкве. І Ільле прыйшлося нейкі час укрывацца ад куль за магільнымі плітамі. Але ў рэшце рэшт выбілі іх і з царквы і яму ўдалося выйсці на поле да батарэі, там было даволі цяжкавата, абстрэльвалі шчыльна, аднак ен здолеў уварвацца ў іх лінію умацаваньняў ды задаў ім, як належыць. Калі на пазыцыях не засталося аніводнай жывой сволачы, Ільля спакойна замініраваў ды ўзарваў к чортавай мацеры ўсе іх сакрэтныя гарматы.

- Скажите, вам самому, неужели не стыдно? Сколько лет вы уже работаете?

- Четыре года.

- Как бы не мальчик уже, и что вам приятно это здесь выслушивать, или вы думаете, мне очень приятно вам это все говорить? Присаживайтесь… - са штучным цяжкім уздыхам, які павінны быў азначаць штосьці накшталт рытарычнага: “З кім працаваць? З кім працаваць?”, дырэктар выпусціў з кіпцюроў ахвяру (пакуль што).

Чарговы вінаваты з пабітым выглядам апусціўся ў крэсла. Генеральны працягваў:

- Ну а что нам скажет контроль качества нашего «ударного» третьего цеха? Где он? Есть кто-нибудь? – дырэктар абвеў залю шукаючым позіркам.

Ільлю хтосьці падпіхнуў у сьпіну. Калі б ен ня быў цалкам паглыблены ў свае думкі й сачыў за ходам нарады, дык ведаў бы, што зараз дайдзе менавіта да яго чарга адказваць за грахі вытворчасці.

- Что, не посчитали нужным присутствовать? – пагрозьліва запытаўся генеральны.

- Вот, вот есть инженер по качеству! – узвысіў голас нехта і Ільля канчаткова зразумеў, што прыйшла яго чарга пабываць у скуры ахвяры.

Асабліва ен ні за што ня хваляваўся, таму як нічога, што датычылася работы прадпрыемства, па вялікаму рахунку, ня ведаў й ведаць ня жадаў, справядліва мяркуючы, што за тую зарплату, што яму выплочваюць, штодзенна наведваць працоўнае месца – і тое ужо занадта. Дастаткова было б проста лічыцца у штаце, але паспрабуй давесці гэта табельшчыкам.

- А где, э-э-э, Марк Лазаревич? – прыгадаў дырэктар імя тэхноляга цэху, Ільля быў знешне яму не знаемы.

Ільля падняўся з крэсла і, апынуўшыся ў стаячым становішчы, чамусьці адчуў хваляваньне, тым ня меньш, спакойным голасам патлумачыў:

- Марк Лазаревич на больничном, - у глыбіні душы спадзяючыся, што на гэтым усе пытаньні да яго будуць вычарпаны.

Аднак генеральны меў шэраг істотных пытаньняў да службы кантролю якасці трэццяга цэху і ніяк ня мог застацца бяз адказаў на іх, паколькі гэтыя адказы ен ужо меў сам загадзя, але іх патрэбна было агучыць.

- А вы у нас, значит, инженер по качеству. Ну и что вы можете сообщить?

Ільля, магчыма, штосьці й мог бы паведаміць, каб спыталі што-небудзь паканкрэтней, таму што калі-некалі, раз на тыдзень-другі, Марк Лазаравіч азадачваў яго чым-небудзь па працы, ня асабліва неабходным, але так, каб малады спецыяліст зусім не разбэсціўся ды ня вельмі сумаваў ад гультайства. Але ў агулным яму было цяжка.

- Расскажите, как вы там у себя в третьем цеху осуществляете контроль качества выпускаемой продукции. Или вы его не осуществляете? – дапамог яму дырэктар сабрацца з думкамі.

- Ну, контроль качества выпускаемой продукции осуществляется согласно требований разработанных технологических карт на всех необходимых этапах и стадиях технологического процесса, - знайшоўся Ільля, прыгадаўшы нешта на гэты конт з часоў вучобы ў інстытуце, і пры гэтым сам здзівіўся, наколькі тое, што адбываецца, нагадвае цяжкія зносіны студэнта, перакананага прыхільніка “госадзнакі-задавальняюча”, з выкладчыкам пад час іспыту.

Генеральны нядобра пасьміхнуўся.

- Это я вижу, вы хорошо усвоили, теоретически, надо думать, грамотный специалист пришел к нам на производство. И что же вы нам скажете о качестве выпускаемой продукции, за которое вы, как инженер по качеству, непосредственно отвечаете?

- Ну, продукция соответствует требованиям нормативных документов…

- Какой процент брака? – надуваючыся ад злосці, перапыніў яго дырэктар.

Ільля разгублена азірнуўся па баках, быццам шукаючы падказкі. Яго маўчаньне зусім увагнала ў шаленства генеральнага.

- Вы не знаете, что 30 % готовой продукции отбраковывается? Это я вам должен сообщать или вы должны своевременно ставить меня в известность, не меня, пускай своего непосредственного начальника, а в его отсутствие начальника цеха. Разве вы не должны владеть ежедневно, в каждую смену, данными по цеху, сколько брака на выходе, на каких технологических операциях допущен, кем, в чем причины, своевременно принимать меры, требовать от мастеров?! Про технологические карты вы тут мо-о-ожете рассказывать, слава богу, хоть это знаете! Сколько вы составили актов на брак? Сколько раз за смену вы спускаетесь в цех?! – ужо равеў на ўсе горла дырэктар.

Ільля маўчаў, палічыўшы, што адказваць штосьці тут не мае сэнсу, і чакаў толькі пакуль дырэктар выплюхне ўсю належнаю яму порцыю гневу. Асноўным яго абавязкам па службовай інструкцыі і з’яўлялася менавіта складаньне гэтых тэхналягічных картаў, а зусім ня кантроль за колькасцю браку, за гэта адказваў ня ен. Іньшая справа, что гэтые тэхналягічные карты ужо былі даўно кімсьці складзеныя, прыкладна тады, калі ен яшчэ наведваў дзіцячы садок, ды прынцыповых зьмяненьняў ніколі ня прыцярпевалі. Але ж ці тут й цяпер гэта тлумачыць, дырэктара гэтыя падрабязнасці ня цікавяць.

- Молчите? Сказать нечего? Потому что не работаете! Когда пришли к нам на работу?

- В прошлом году, - гэта ен ведаў дакладна.

- Зачем вы на работу ходите? Лишь бы день до вечера отбыть? Вы, на вашей должности должны постоянно думать о производстве, как, где что лучше сделать, что усовершенствовать, где какой-либо дополнительный контроль ввести. Чтобы утром шел на работу и думал об этом, и вечером шел с работы и тоже думал. Я вам вот тут при всех обещаю, если не пересмотрите свое отношение к работе, если с сегодняшнего дня не начнете выполнять свои обязанности, до следующего года вы тут не задержитесь и пойдете искать новую работу, если вас куда-нибудь еще возьмут с такой записью в трудовой, какую я вам тогда гарантирую. Вам понятно?

- Понятно, - пахмурна адказаў Ільля, падумаўшы, - «Пошел ты на х…, козел».

- Так, пометьте, - звярнуўся генеральны да сакратара, - инженеру по качеству третьего цеха строгий выговор и лишить премии на три месяца, технолога, разумеется, тоже и передайте ему, чтоб быстрей поправлялся, а то я его сам вылечу «народными» средствами.

Удалы жарт генеральнага наконт Марка Лазаравіча, аднак, ня меў бурнага посьпеху ў публікі. Наступным трымаў адказ тэхноляг восьмага цэху. Да сьвядомасці Ільлі, у якога настрой быў цяпер зусім сапсаваны і ў той жа час, быццам расслабіўшагася ад таго, што непрыемнасці на сеньня засталіся ззаду, даносіліся абрыўкі размовы. Мяркуючы па іх, тэхноляг восьмага як быццам яшчэ меў дзерзкасць пярэчыць ды апраўдывацца:

- Да, я вам со всей ответственностью заявляю и готов доказать это документально, что на имеющемся оборудовании - что у нас, что в третьем, что в восьмом цехах, добиться большего качества, чем есть, физически невозможно. Устаревшее оборудование рассчитано на допуски, при которых параметры выпускаемой продукции не могут соответствовать современным нормативным требованиям. Ему по 40-50 лет! Постоянно выходит из строя, ремонты чуть не ежедневно. То, что в этой ситуации у нас на выходе всего лишь 30 % брака, а не все 100%, так это только благодаря умению, старанию и опыту людей, кто на нем работает. Доводят, как могут, своими силами. И я об этом неоднократно ставил в известность руководство и заявлял о необходимости хотя бы частичного перевооружения. И два года назад была такая возможность, сделать это с минимальными затратами, закупить самое необходимое оборудование в Германии, но меня вновь никто не захотел слушать. Ответ один – на это нет средств. А тем временем опытные люди уходят, кто на пенсию по возрасту, кто, где зарплата выше, а та молодежь необученная, что вместо них приходит, не может так работать, не умеет. И обучать скоро некому будет, и не на чем. Поэтому процент брака будет расти, и при таком положении дел не удивляйтесь этому!

Генеральны наліваўся злосцю, як сьпеючы фрукт сокам. Ен занадта доўга дазволіў казаць тэхнолягу восьмага, каб дазволіць цяпер яму застацца правым.

- А я вам говорю, что мы можем и должны обеспечить выпуск качественной продукции! – у падтрымку сваіх словаў ен ударыў кулаком па стале, - Я, уважаемый, не хуже вас знаю, о состоянии нашего оборудования! И никто не спорит, что техническое перевооружение пойдет нам на пользу. Вы нам тут что, думаете, Америку открыли? Все прекрасно знают, какое у нас оборудование. И подбрасывать тут «светлые» идеи о необходимости закупки нового на вашем месте любой может, уверяю вас. Вы тут все правильно излагаете, только где взять средства на все это?! Может вы из своего кармана проспонсируете? Нет? Тогда вернитесь к реальности от вашего теоретизирования, спуститесь на землю из облаков. Если вы не знаете, какая сейчас экономическая ситуация в стране и в отрасли, я вам персонально могу объяснить. Денег на новое оборудование нам никто не даст и у нас их нет. Вопрос, почему нет? Да потому, что не зарабатываем, потому, что нашу продукцию отказываются покупать! И ваша вина, как отвечающего за ее качество, в том самая прямая! Работать надо, ра-бо-тать! А вы не хотите. Привыкли прятаться за всякие теоретические отговорки. Наша продукция неконкурентоспособна из-за своей высокой себестоимости. Потребители, те, что вчера еще были нашими клиентами, сегодня отдают предпочтение иностранным производителям. Из-за низкого качества мы катастрофически теряем рынки сбыта. Что лично вы сделали, какие внесли конструктивные предложения по совершенствованию технологии, чтобы добиться снижения себестоимости продукции? Вижу, здесь вам похвалиться нечем. А очевидные вещи утверждать, извините, много ума не надо. Если не умеете потребовать от подчиненных, что ж сами крутитесь тогда за них, как умеете. Но чтобы результат мне был! Если не справляетесь, освободите место для того, кто умеет работать с людьми. А разговоры про масло масляное мне не нужны!

- Я то умею работать с людьми, - цверда заявіў тэхноляг.

- Ну, вот мы это и посмотрим, какой уровень качества вы обеспечите, убедимся по итогам квартала и сделаем соответствующие выводы. Я лично возьму это на контроль. Пометьте в протоколе – указать на недостаточную работу, поручить восьмому цеху снизить процент брака до величины 5%. Под личную ответственность начальника цеха и технолога.

Астатак працоўнага дня Ільля прысьвяціў набліжэньню доўгачаканай канчатковай перамогі над ворагам.

Цяпер ен рухаўся з гэтай абузай, з гэтым чортавым экіпажам танку, танку, які яшчэ патрэбна будзе захапіць. Ад іх ня шмат толку, ен практычна адзін на адзін супраць засеўшых на дахах ды ў вокнах напалову разбураных дамоў снайпераў. А гэтые бегаюць ад будынку да будынку, як натоўп дзяцей, што гуляюць у вайну. Пры гэтым пастаянна трапляюць пад абстрэл. Ен яшчэ павінен памятаць аб іх, таму што нельга страціць экіпаж. Інакш ня будзе з кім уганяць захоплены варожы танк.

Вось, нарэшце, яны ў танку. Прыйшлося павалтузіцца, захопліваючы яго. Бой быў кароткі, але даволі жорсткі, бязлітасны. Ну, зараз можна ня сцерагчыся куль. Цяпер усю ўвагу на гарматы, танкі ды гранатаметчыкаў. Даволі непаваротлівая машына, аднак навыкі кіраваньня з’яўляюцца хутка. Падбіў адзін танк, другі, прамой наводкай па гарматах, што сустракаюцца на шляху. Гранатаметчыка – сволач сьмешна падкінула ўгору ўзрыўной хваляй, перакульваўся, як акрабат у цырку. То-та жа! Зноў танкі, адразу некалькі. Але тут дапамагла авіяцыя. Адзін бы ня спаравіўся. Праз хвіліну ўсе дымяцца.

Здавалася б, даехалі, дык не, зноў праблема! Трэба пераадолець замініраваны мост. Яму зноў прыйшлося ісці па трупах, узбірацца на патрэбную пазыцыю на апошні паверх дому, перастрэльваючыся на лесьвічных пралетах. Праклен! Яны бягуць да дэтанатара, каб узарваць мост. Ен ня пасьпявае перазарадзіць вінтоўку, усяго пяць патронаў. Не павінна быць аніводнага промаху! Вось адзін падбег да самога дэтанатара, схіліўся, працягнуў рукі, Ільле выдатна бачна гэта ў аптычны прыцэл. Ен пасьпеў застрэліць яго за імгненьне да таго, як той замкне кантакты, адразу ж падбег другі. За ім бягуць яшчэ. Толькі б хапіла патронаў! Гэтые бездапаможныя прыдуркі ў танку заклінаюць па рацыі, каб ен усіх нас не падвеў. «Уроды, это вы меня подводите своей беспомощностью!» - ускліквае Ільля. Застрэленыя жаўнеры адзін за другім валяцца перад дэтанатарам. Мост цэлы. Апошні патрон. Апошні стрэл. Вось, нарэшце, і танк уз’ехаў на мост. Разнес стрэлам гарматы месца, дзе быў дэтанатар. Усе, мост выратваны. У Ільлі, аднак, калоцяцца рукі ад нэрвовага перанапружаньня.

Але й на гэтым аперацыя ня скончана. З супрацтлегла берагу па вуліцах падцягваюцца варожыя танкі. Захоплены танк адзін супраць іх ня выстаіць. Ільле прыйшлося карэкціраваць агонь, указваць цэлі бамбардзіроўшчыкам. Тым часам, пакуль уся яго ўвага была скіравана на танкі на супрацьлеглым беразе, недабітыя ворагі пачалі ўрывацца ў комнату. Ільле даводзілася адначасова адстрэльвацца ад іх ды зноў кідацца да вакна, каб дапамагчы экіпажу танку.

- Суки! Подонки! Зае…ли! – Ільля гучна скрыпіт зубамі ад напружанасці моманту.

Усе. Па рацыі паведамілі, падайшла падмога. Дачакаліся. Выстаялі. Можна перавесці дух.

Ільля накіраваўся дадому.

Наступныя два дні каштавалі яму шмат нэрваў. Ен затрымаўся ў засьнежаным германскім лесе, куды быў выкінуты з парашутам. Праклятыя снайперы ў брудна-белых кажухах зусім былі ня бачнымі скрозь завіруху. Яны пачыналі страляць незразумела адкуль, хаваліся за скаламі й дрэвамі, перабягалі з месца на месца, хараніліся. Ільля здолеў узарваць толькі адную зянітную гармату, і далей ен ня мог прасунуцца, пастаянна натыкаючыся на засады. Выводзіла з сабе непрыемнае пачуцце, што ен заўсёды ў іх, як на далоні, а яму іх ня бачна. Пракляты лес, пракляты снег! А яму яшчэ патрэбна было адшукаць той сакрэтны аб’ект, што яны так старанна ахоўвалі. Ільля два дні не знаходзіў сабе месца, нават перастаў спаць й страціў апетыт. Зрабіўся незвычайна злы ды раздражнены. Зноў калаціліся рукі й не маглі ўтрымаць аніводнай рэчы.

Але вось, калі, здавалася б, рухацца далей ужо зусім не магчыма, фартуна павярнулася да яго тварам. З нагоды гэткай радасці Ільля зноў пачаў прымаць ежу.

Учора ен трахаў чужую жонку. Даведаўся аб гэтым сеньня. Патэлефанаваў сябар й сказаў яму. Той, які учора выцягнуў яго, амаль што сілком адцягнуўшы ад місыі пранікненьня на сакрэтны падземны завод, дзе ворагі выраблялі аўтаматычная вінтоўкі новага ўзору, шырокая выкарыстаньне якіх магло б даць ім значную вайсковую перавагу на ўсіх франтах, але Ільля усе ж пасьпеў выкрасці дакумэнтацыю, узор зброі ды закласці ўзрыўчатку ў неабходных месцах, да таго як сябар выцягнуў яго на гэтую вечарынку, дзе большасць прысутных былі яму не занемы, і дзе гэтая дзяўчына пазнаеміла яго з сабой. А сеньня сябар патэлефанаваў даведацца, ці спадабалася яму ўчорашняя вечарынка й ці добра ен аблегчыў адзіноту гэтай сяброўцы, пакуль яе муж у ад’ездзе.

Раней Ільлю пацешыла б такая прыгода, але цяпер ен не надаў гэтаму асаблівай значнасці, як не надаваў і ўчора значнасці таму, што адбывалася, калі аблегчаў адзіноту замужняй сяброўцы, дзейнічая пры гэтым абсалютна аўтаматычна ды па звычцы, таму што ўсе яго думкі былі заняты прадстаячай неабходнасцю пракрасціся у начны заснежаны гарадок, знайсці ў ім і знішчыць станцыю радыесувязі, і пры гэтым застацца жывым, з боям прабіваючыся да ўскраіны гарадку.

Марк Лазаравіч усе яшчэ заставаўся на “бальнічным” і Ільля, прыйшоўшы на працу, зноў працягнуў сваю барацьбу. Яго працоўная месца знаходзілася ў асобным памяшканьні на узроўні трэццяга паверху, аддзеленая ад асноўнага памяшканьня цэху шкляным вакном. Да яго вяла металічная лесьвіца, зусім такая, як на варожым ваенным заводзе, і з удала размешчанага вакна магчыма было пабачыць загадзя, хто да яго накіроўваецца. Аднак Ільле было некалі глядзець у вакно. Ды й наўрад ці сюды хто-небудзь прыйдзе.

Маленькі германскі гарадок быў нібыта малюнкам да казак Андэрсана. Акуратныя старыя каркасныя дамы, высокія чэрапічныя дахі, башанкі, ліхтары на ўтульных заснежаных вуліцах, аркі каменных мастоў ды брамы вузкіх брукаваных завулкаў. І вартавыя, і патрулі, паўсюль, за кожным вуглом, на кожным перакрыжаваньні, якіх патрэбна пасьпець забіць, раней чым яны цябе заўважаць й узнімуць трывогу, і афіцэры, і жаўнеры ў кожным доме, дзе не заперты дзверы, прычым некаторыя чамусьці хаваюцца ў шафах. І усіх іх патрэбна забіць, раней чым яны забьюць цябе, і паўсюль праведзена сыгналізацыя, да выключацеля якой нельга дазволіць дабрацца аніводнай сволачы, каб на сыгнал трывогі ня збеглася яшчэ больш свалачэй.

Ільля адразу ж накіраваўся ў патрэбны дом. Застрэліўшы хаваўшыхся ў ім ворагаў, ен выйшаў на тэрасу, адкуль адкрываўся від на тэрыторыю радыестанцыі. Ен ня замарудзіўся скарыстацца выгоднай пазыцыяй і хутка, аднога за адным, агнем са снайперскай вінтоўкі зняў усю знешняю ахову. Затым, прайшоўшы па вуліцах гарадку, раз-пораз завязваючы перастрэлкі з патрулямі па дарозе, ен уварваўся на радыестанцыю, растраляў абслужваючы пэрсанал ды ўсталяваў узрыўчатку на мачты-антэны й абсталяваньне.

Выбух страсянуў увесь гарадок. Уключылася сыгналізацыя. Цяпер ен ужо ніяк ня мог схаваць сваю прысутнасць. Бязлітасна адстрэльваючыся, ен пачаў прабівацца да ўмоўленага месца. Часам даводзілася растрэльваць паўставаўшых на шляху воргаў ва ўпор.

Нарэшце дабраўся да патрэбнага месца. Узбег па крутой лесьвіцы, паклаў усіх, хто быў у комнаце, і выскачыў у вакно, апынуўшыся за гарадской сцяной у парку. Напаследак кінуў у вакно гранату – апошняя прывітаньне прасьледавальнікам. Больей яго ніхто на прасьледваў, ці то ня засталося каму каму, ці то ня адважыліся.

У апусцелым парку яму сустрэлася некалькі патрулеў, з якімі ен бяз асаблівых цяжкасцяў разабраўся. Праўда зь імі зноў былі паганыя псы, але кожная жывеліна, што асьмелілася кінуцца да Ільлі, абазвалася злосным перадсьмяротным рыканьнем, сутыкнуўшыся грудзямі з аўтаматнай чэргай.

Арыентуючыся па компасе, ен дайшоў да чыгункі й накіраваўся ўздоўж пуцей на станцыю. Па дарозе таксама прыйшлося пакласці некалькі двухногіх й чацьвераногіх быдлаў, што з усей моцы жадалі ягонае сьмерці.

Чыгуначная станцыя чакала яго ўжо зрабіўшыміся звыклымя сетчатымі агароджамі з калючым дротам наверсе й, канешне ж, вартавымі на башнях ды куляметчыкамі на вышках. Сэнс існаваньня усіх гэтых істот у гэтым віртуальным сьвеце звадзіўся да аднаго – знішчыць Ільлю.

- Б…дь! Сдохни! Сдохни, е…ная мразь! – скрыгатаў зубамі ў запале бою Ільля, паліваючы доўгай чэргай вышку, кулямет на якой упарта ня жадаў змаўкаць, калі генеральны адчыніў дзверы і непрыемна ўражаны застыў за яго сьпіной.

Слупок, паказваючы ўзровень жыццевай энэргіі, пад дзеяньнем плюючага свінцом варожага кулямета, няўмольна дасягнуў нуля. Усё! Прыходзілася паўтараць увесь шлях да станцыі нанава, пачыная ад парку. І гэта ўжо чацьвертым разам!

- Е… твою мать! – вылаяўся Ільля і моцна ўдарыў кулакамі па стале, ледзьве стрымаўшыся, каб ня ўдарыць па клявіятуры.

- Чем вы занимаетесь в рабочее время?! – закрычаў у шаленстве генеральны за сьпіной.

Ільля з жудасным, перакрыўленым ад гневу тварам рыўком павярнуўся да яго ад манітору:

- Пошел ты на х…, мудак!!!

І зноў быў бой, і ен прайшоў на станцыю, ен зноўку выратваў дэсантную групу, хутка зняўшы снайпераў на башнях, ен вызваліў зьняволеных з варожага плену, ен уступіў у няроўны бой са шматкратна пераўзыходзячымі сіламі праціўніка ў змрочных бетонных калідорах аб’екту ды атрымаўшы над імі перамогу, спусціўся у процівагазе на самыя ніжнія ўзроўні заводу, ахутаныя парамі гарчычнага газу ды ўзарваў усе гэта, выбраўся наверх праз сапраўднае пекла, скрозь бушуючая полымя, кожная імгненьне рызыкуючы быць раздаўленым абрынаючыміся масамі бетону, ды пасьпеў пад шквальным агнем уцалеўшых на паверхні ахоўнікаў ускочыць у адыходзячы цягнік, дзе яго чакалі браты па зброі. А ззаду грукаталі выбухі, над правальваючыміся пад зямлю змрочнымі бункерамі ўзнімаліся у неба языкі шаленага полымя.

- Гэй, лейтэнант, паглядзі-ка на гэта! Ну ты й нарабіў ім!

Правал у цемру. “THE END”.

Хутка апасьля апісаных падзей Ільля быў прымусова шпіталізаваны ў псіхіятрычную лякарню з сур’езным дыягназам й дарэмна замужняя сяброўка з вечарынкі, муж якой усе яшчэ быў у ад’ездзе, ня давала веры наконт гэтага сябру Ільлі, працягваючы настойліва праз яго дамагацца сустрэчы з Ільлей, каб той фінансава дапамог ей выкруціцца з цікавага становішча, у якім яна апынулася пасьля той вечарынкі, як бы пры непасрэдным яго, Ільлі, у гэтым удзеле, таму што прэзерватыў, якім яны тады карысталіся, адзіны з тых, што Ільля поўнымі кішэнямі выносіў з працы, цалкам задавальняючы такім чынам ў іх уласную патрэбу ды шчодра забяспечвая ўсіх сяброў-знаемых, таму як гэта быў асноўны гатунак прадукцыі, вырабляемай на яго прадпрыемстве, і так рабілі ўсе супрацоўнікі прадпрыемства, той прэзерватыў – аказаўся неякасным.

Намесьнік дырэктара Ўладзімер Федаравіч ужо знайшоў сабе новая месца працы й зьбіраўся было звольніцца, але тут здарылася нечаканая – генеральны дырэктар быў арыштаваны пры атрыманьні хабару – вялікай сумы наяўнымі ў іньшаземнай валюце (купюры былі загадзя памечаныя спецыяльнай фарбай й нумары іх перапісаны). Сьледства абяцала быць доўгім й тэрмін яму сьвяціў сур’езны. Таму Ўладзімер Федаравіч вырашыў застацца на прадпрыемстве, у вытокаў стварэньня якога калісьці стаяў, ды спакойна дапрацаваць застаўшыяся паўтары гады да пенсыі, а там як бог дасць. Тэхноляг восьмага цэху так і застаўся тэхнолягам восьмага цэху.

Але ўсё гэта вельмі мала цікавіла і турбавала Ільлю. Цяпер яго душу сагравалі толькі Крыж зь мечом за Нарвескую кампанію, мэдаль “Дзякую за службу”, мэдаль за выдатную службу, мэдаль за Амерыканскую кампанію, мэдаль за выдатна праведзеную аперацыю, Крыж за выдатныя заслуги ды Ордэн Барвянага Сэрца за воінскую доблесць, раздрукаваныя на каляровым прынтэры й акуратна выразаныя з паперы – ўзнагароды, якія ен, лейтэнант Майк Паўэлл з 2-га Дэсантнага Батальену з гонорам насіў на грудзях, паходжваючы па палаце, і вельмі даражыў імі, ні на хвіліну не забываючыся, якой цаной яны дасталіся.